Manevî Tazminatın Bölünemezliği İlkesi

Özet

Bu çalışmada, Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’nin 16.02.2015 tarihli, 2014/26303 E., 2015/2554 K. sayılı kararı çerçevesinde manevî tazminat taleplerinin hangi dava türleri yoluyla ileri sürülebileceği değerlendirilmekte; ayrıca manevî tazminatın miktarının belirlenmesine ilişkin uygulamada karşılaşılan belirsizlik ve ölçü sorunları ele alınmaktadır. Kararda, manevî tazminatın belirsiz alacak davası veya kısmi dava olarak açılamayacağı, manevî tazminatın bölünemez olduğu ve talep miktarının davanın açılması sırasında belirlenebilir nitelikte bulunduğu kabul edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Manevî tazminat, belirsiz alacak davası, kısmi dava, ıslah

Giriş

Manevî tazminat, bireyin kişilik değerlerine hukuka aykırı olarak yapılan müdahale sonucu ortaya çıkan acı, üzüntü ve elem duygularının giderilmesine yönelik bir taleptir. Maddî tazminattan farklı olarak parasal hesaplamaya elverişli açık bir kriter bulunmadığından, manevî tazminatın miktarının belirlenmesi hâkimin takdirine bırakılmıştır. Bu durum uygulamada hem tazminat tutarlarının öngörülebilirliğini hem de dava açma stratejilerini doğrudan etkilemektedir.

Manevî Tazminatta Başlangıçtaki Belirsizlik ve Ölçü Sorunu

Manevi tazminat davalarında başlangıçta maddi tazminata kıyasen oldukça yoğun bir belirsizlik bulunmaktadır. Manevî zararın parasal karşılığının doğrudan hesaplanamaması ve hâkimin geniş takdir yetkisine sahip olması, hükmedilecek tazminat miktarında farklılıkları doğurmaktadır. Aynı nitelikteki olaylarda dahi mahkemeler ve hâkimler arasında önemli miktar farklılıkları ortaya çıkabilmektedir.

Türk Borçlar Kanunu’nun 50. maddesi, tazminatın miktarının hakkaniyete göre belirleneceğini; 56. maddesi ise olayın özelliklerine göre uygun bir manevi tazminata hükmedileceğini öngörmektedir. Ancak bu hükümlerin çerçevesi uygulamada ortak ve somut bir ölçü oluşturmamakta; avukatlar istenecek tazminat tutarını davanın başında belirlemekte zorlanmakta; yargıçlar arasında da takdir yetkisinin kullanımında birlik bulunmamaktadır.

Alman ve İsviçre hukukunda manevi tazminatın belirlenmesinde çeşitli ölçüt tabloları ve iki aşamalı değerlendirme yöntemleri kullanılırken, Türk hukukunda ortak bir ölçü geliştirilememiştir. Bu durum, aynı olay türlerinde dahi farklı tutarlara hükmedilmesine yol açmaktadır.

Manevî Tazminatın Kısmi Dava veya Belirsiz Alacak Davası Olarak Açılamayacağı

Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’nin 16.02.2015 Tarihli Kararı

Yargıtay 21. Hukuk Dairesi, 2014/26303 E., 2015/2554 K. sayılı kararında, manevi tazminat taleplerinin kısmi dava veya belirsiz alacak davası biçiminde ileri sürülemeyeceğini açıkça hükme bağlamıştır. Kararın temel tespitleri şöyledir:

• Manevi tazminat bizzat yaşanan acı ve elem duygusunun karşılığıdır ve haksız eylemin gerçekleştiği anda tamamen doğar.

• Bu nedenle manevî tazminat bölünemez niteliktedir.
  → Kısmi dava şeklinde talep edilmesi manevi tazminatın özüne aykırıdır.

• Manevi zararın ağırlığı ve sonuçları davacı tarafından dava açıldığı anda bilinebilir niteliktedir.
  → Dolayısıyla HMK m.107’deki “alacağın belirlenemezliği” koşulu manevi tazminat için gerçekleşmez.

• Manevi tazminat ıslah yoluyla sonradan artırılarak talep kapsamına dahil edilemez.

Bu gerekçelerle Yargıtay, manevi tazminat talebinin hukuki yarar yokluğu nedeniyle reddedilmesi gerektiğini belirterek mahkeme kararını bozmuştur.

Sonuç

Manevi tazminatın niteliği gereği:

• Manevi tazminat belirsiz alacak davası şeklinde açılamaz,

• Manevi tazminat kısmi dava yoluyla bölünerek talep edilemez,

• Manevi tazminatın ıslah yoluyla sonradan yeni talep olarak eklenmesi mümkün değildir.

Manevi tazminatta ölçü sorunu uygulamada devam etmekte olup, hâkim takdirinin hangi çerçevede kullanılacağına ilişkin sistematik ve öngörülebilir bir yöntem henüz oluşturulamamıştır.